Piasecki H-21 Shawnee, znany również jako „Latający Banan”, to jedna z najbardziej charakterystycznych konstrukcji śmigłowcowych lat 50. i 60. XX wieku. Zaprojektowany przez Piasecki Helicopter Corporation (później przekształconą w Boeing Vertol), H-21 był kontynuacją pomysłu zastosowania wirników w układzie tandem, czyli jednego z przodu i drugiego z tyłu. Pierwszy lot odbył się 11 kwietnia 1952 roku, a szybko po nim rozpoczeła się masowa produkcja na potrzeby wojska.
Poczatkowo H-21 miał być przeznaczony do operacji w ekstremalnych warunkach arktycznych, dlatego projektanci wyposażyli go w silnik o wysokiej mocy oraz możliwość montowania płoz zamiast kół. Był w stanie funkcjonować nawet w temperaturach sięgających -54°C.
Zastosowanie: Wojna i cywilna rzeczywistość
H-21 nie był zwykłym śmigłowcem transportowym. Jego wyjątkowa konstrukcja pozwalała na przewóz do 22 żołnierzy, co uczyniło go kluczowym narzędziem dla sił zbrojnych. Używano go przede wszystkim do transportu wojsk i zaopatrzenia, ale pełnił także funkcję śmigłowca ratunkowego, ewakuacyjnego i logistycznego. Był wykorzystywany w:
- Wojnie algierskiej przez wojska francuskie,
- Wojnie wietnamskiej, gdzie pełnił rolę pierwszego śmigłowca szturmowego armii USA,
- Operacjach ratunkowych w ekstremalnych warunkach arktycznych.
Na froncie cywilnym H-21 był wykorzystywany do przewozu ładunków, gaszenia pożarów oraz jako latająca platforma budowlana. Jego zdolność do przenoszenia ciężkich ładunków sprawiała, że był nieocenionym narzędziem w trudno dostępnych rejonach.
Konstrukcja i cechy techniczne
H-21 posiadał napęd w postaci 9-cylindrowego silnika Wright R-1820-103 o mocy 1425 KM. Konstrukcja tandemowa pozwalała na stabilny lot i możliwość przewożenia dużych ładunków. Kluczowe parametry:
- Długość: 16,3 m,
- Wysokość: 4,8 m,
- Masa własna: 4,6 tony,
- Prędkość maksymalna: 205 km/h,
- Maksymalny pułap operacyjny: 6100 metrów,
- Zasięg: 450 km,
- Udźwig: do 3 ton.
Dzięki zastosowaniu amortyzowanych płoz, H-21 mógł lądować nawet na nieprzygotowanym terenie, co czyniło go niezwykle wszechstronnym.
Wpływ na rozwój lotnictwa
Choć H-21 nie był konstrukcją pozbawioną wad (m.in. brak opancerzenia i stosunkowo niska prędkość), jego użycie w wojsku utorowało drogę dla przyszłych generacji śmigłowców transportowych. Doświadczenia zdobyte podczas jego eksploatacji doprowadziły do powstania legendarnych konstrukcji, takich jak Boeing CH-47 Chinook, który do dziś pozostaje kluczowym elementem lotnictwa wojskowego.
Ciekawostki
- W jednym z eksperymentów USAF planowano połączenie kilku H-21 w jeden modułowy statek powietrzny, ale projekt szybko zarzucono z powodu problemów ze sterownością.
- Podczas wojny w Algierii Francuzi zamontowali na H-21 działka i karabiny maszynowe, próbując przekształcić go w śmigłowiec szturmowy.
- „Latający Banan” był jednym z pierwszych śmigłowców, który używał silnika turbinowego do zasilania systemów pokładowych, jeszcze zanim technologia ta stała się standardem.
Podsumowując Piasecki H-21 Shawnee był maszyną przełomową, która zapoczątkowała erę ciężkich śmigłowców transportowych. Choć nie był doskonały, jego dziedzictwo widać w nowoczesnych konstrukcjach lotniczych. Jego historia to dowód na to, że nawet najbardziej nietypowe projekty mogą zmienić oblicze lotnictwa.
-
To absolutny lider wśród śmigłowców, który zasługuje na miano numeru jeden pod względem swoich imponujących rozmiarów i niesamowitej wagi.