Piasecki H-21 Shawnee, znany również jako „Latający Banan”, to jedna z najbardziej charakterystycznych konstrukcji śmigłowcowych lat 50. i 60. XX wieku. Zaprojektowany przez Piasecki Helicopter Corporation (później przekształconą w Boeing Vertol), H-21 był kontynuacją pomysłu zastosowania wirników w układzie tandem, czyli jednego z przodu i drugiego z tyłu. Pierwszy lot odbył się 11 kwietnia 1952 roku, a szybko po nim rozpoczeła się masowa produkcja na potrzeby wojska.
Poczatkowo H-21 miał być przeznaczony do operacji w ekstremalnych warunkach arktycznych, dlatego projektanci wyposażyli go w silnik o wysokiej mocy oraz możliwość montowania płoz zamiast kół. Był w stanie funkcjonować nawet w temperaturach sięgających -54°C.
Zastosowanie: Wojna i cywilna rzeczywistość
H-21 nie był zwykłym śmigłowcem transportowym. Jego wyjątkowa konstrukcja pozwalała na przewóz do 22 żołnierzy, co uczyniło go kluczowym narzędziem dla sił zbrojnych. Używano go przede wszystkim do transportu wojsk i zaopatrzenia, ale pełnił także funkcję śmigłowca ratunkowego, ewakuacyjnego i logistycznego. Był wykorzystywany w:
- Wojnie algierskiej przez wojska francuskie,
- Wojnie wietnamskiej, gdzie pełnił rolę pierwszego śmigłowca szturmowego armii USA,
- Operacjach ratunkowych w ekstremalnych warunkach arktycznych.
Na froncie cywilnym H-21 był wykorzystywany do przewozu ładunków, gaszenia pożarów oraz jako latająca platforma budowlana. Jego zdolność do przenoszenia ciężkich ładunków sprawiała, że był nieocenionym narzędziem w trudno dostępnych rejonach.
Konstrukcja i cechy techniczne
H-21 posiadał napęd w postaci 9-cylindrowego silnika Wright R-1820-103 o mocy 1425 KM. Konstrukcja tandemowa pozwalała na stabilny lot i możliwość przewożenia dużych ładunków. Kluczowe parametry:
- Długość: 16,3 m,
- Wysokość: 4,8 m,
- Masa własna: 4,6 tony,
- Prędkość maksymalna: 205 km/h,
- Maksymalny pułap operacyjny: 6100 metrów,
- Zasięg: 450 km,
- Udźwig: do 3 ton.
Dzięki zastosowaniu amortyzowanych płoz, H-21 mógł lądować nawet na nieprzygotowanym terenie, co czyniło go niezwykle wszechstronnym.
Wpływ na rozwój lotnictwa
Choć H-21 nie był konstrukcją pozbawioną wad (m.in. brak opancerzenia i stosunkowo niska prędkość), jego użycie w wojsku utorowało drogę dla przyszłych generacji śmigłowców transportowych. Doświadczenia zdobyte podczas jego eksploatacji doprowadziły do powstania legendarnych konstrukcji, takich jak Boeing CH-47 Chinook, który do dziś pozostaje kluczowym elementem lotnictwa wojskowego.
Ciekawostki
- W jednym z eksperymentów USAF planowano połączenie kilku H-21 w jeden modułowy statek powietrzny, ale projekt szybko zarzucono z powodu problemów ze sterownością.
- Podczas wojny w Algierii Francuzi zamontowali na H-21 działka i karabiny maszynowe, próbując przekształcić go w śmigłowiec szturmowy.
- „Latający Banan” był jednym z pierwszych śmigłowców, który używał silnika turbinowego do zasilania systemów pokładowych, jeszcze zanim technologia ta stała się standardem.
Podsumowując Piasecki H-21 Shawnee był maszyną przełomową, która zapoczątkowała erę ciężkich śmigłowców transportowych. Choć nie był doskonały, jego dziedzictwo widać w nowoczesnych konstrukcjach lotniczych. Jego historia to dowód na to, że nawet najbardziej nietypowe projekty mogą zmienić oblicze lotnictwa.
To absolutny lider wśród śmigłowców, który zasługuje na miano numeru jeden pod względem swoich imponujących rozmiarów i niesamowitej wagi.