Zlokalizowana w rejonie Bieszczadów zapora wodna w Solinie stanowi największą i najważniejszą budowlę hydrotechniczną w Polsce. Jest to obiekt o kluczowym znaczeniu dla krajowego systemu zarządzania wodami, gospodarki energetycznej oraz ochrony przeciwpowodziowej.
Projekt Soliny reprezentuje szczytowe osiągnięcie polskiej inżynierii lądowej drugiej połowy XX wieku, będąc jednocześnie przykładem wielkoskalowej ingerencji człowieka w środowisko naturalne.
Ujęcie historyczne i kontekst społeczny
Choć pierwsze koncepcje budowy tamy w Solinie pojawiły się już w okresie międzywojennym, realizacja inwestycji rozpoczęła się dopiero w 1960 roku. Projekt opracowano w 1955 roku pod kierunkiem inż. Bolesława Kozłowskiego, a głównym konstruktorem był Feliks Niczkie. Inwestycja została oddana do użytku w 1968 roku.
Przed uruchomieniem zbiornika konieczne było przesiedlenie blisko 3000 mieszkańców oraz likwidacja dziewięciu miejscowości. Część infrastruktury – w tym domostwa, sady i nekropolie – znalazła się pod lustrem wody, co rodzi do dziś kontrowersje etyczne i społeczne związane z przymusową relokacją.
W trakcie budowy, mimo zastosowania rygorystycznych procedur bezpieczeństwa, odnotowano przypadki śmiertelnych wypadków – szacunkowo zginęło co najmniej kilka osób, głównie podczas prac betoniarskich i wysokościowych. Liczba ta, jak na skalę inwestycji, była jednak relatywnie niska.
Parametry techniczne i funkcja konstrukcyjna
Zapora w Solinie to zapora betonowa ciężka o wysokości 81,8 metra i długości korony 664,8 metra. Jej kubatura wynosi około 760 tysięcy metrów sześciennych betonu, co pozwala na utrzymanie mas wodnych Jeziora Solińskiego o pojemności całkowitej 472 milionów metrów sześciennych i powierzchni około 22 km².
Integralną część zespołu zapory stanowi hydroelektrownia o mocy 200 MW, wyposażona w dwie turbiny Francisa i dwa zespoły pompowe w układzie pompowo-szczytowym. Układ ten pozwala nie tylko na generację energii w godzinach szczytowego zapotrzebowania, ale także na magazynowanie energii poprzez przepompowywanie wody do górnego zbiornika w okresach niskiego zapotrzebowania.
Zgodnie z przewidywaniami projektowymi oraz dotychczasową eksploatacją, żywotność konstrukcji szacowana jest na co najmniej 100 lat. Dzięki regularnym przeglądom technicznym i bieżącej modernizacji istnieje realna możliwość znacznego wydłużenia jej bezpiecznej pracy.
Aspekty geotechniczne i realizacyjne
Podłoże pod zaporą zostało dokładnie przebadane przez zespół geologiczny, a decyzję o jego przydatności podjął szwajcarski geolog Maurice Lugeon. Fundamenty zapory posadowiono bezpośrednio na skale piaskowcowej, której właściwości nośne zapewniły wymaganą stateczność konstrukcji. Proces betonowania prowadzono warstwowo z wykorzystaniem segmentowego szalowania. Dziennie wylewano do 1,5 metra wysokości zapory, zachowując ciągłość procesu 24 godziny na dobę.
Znaczenie strategiczne i współczesna rola
Poza oczywistymi walorami energetycznymi i przeciwpowodziowymi, zbiornik soliński pełni funkcję retencyjną i rekreacyjną. Obecnie stanowi również atrakcję turystyczną regionu, czego przykładem może być uruchomiona w 2022 roku kolejka gondolowa umożliwiająca obserwację zapory z lotu ptaka.
Zwiedzanie wnętrza zapory i elektrowni wodnej jest dostępne komercyjnie – na dzień 10.07.2025 koszt biletu wynosił 43 PLN, choć ceny mogą się zmieniać w zależności od sezonu i operatora.
Z punktu widzenia inżynierii wodnej i gospodarki zasobami wodnymi, Solina pozostaje jednym z najistotniejszych elementów infrastrukturalnych Polski. Jej układ pompowy zwiększa elastyczność systemu energetycznego i stabilizuje napięcia w sieci w okresach zmiennego zapotrzebowania.
Wnioski końcowe
Zapora w Solinie to przykład kompleksowego podejścia do inżynierii środowiska, w którym połączono cele hydrotechniczne, energetyczne i społeczne. Pomimo kontrowersji związanych z przesiedleniami i ingerencją w krajobraz kulturowy, obiekt ten uznawany jest za jeden z najbardziej zaawansowanych projektów infrastrukturalnych czasów PRL.
Zarówno z perspektywy naukowej, jak i turystycznej, zapora stanowi wyjątkowy przykład funkcjonalnej i monumentalnej inżynierii. Jej odwiedzenie to nie tylko lekcja historii techniki, ale również okazja do zrozumienia złożoności systemów regulacji wód i produkcji energii.
A jeśli chcesz zobaczyć tę monumentalną konstrukcję z lotu ptaka, koniecznie obejrzyj krótkie ujęcia z drona autorstwa kanału SOP the DRONE – dynamiczne, efektowne i pokazujące skalę zapory jak nigdy wcześniej..
-
Zbiornik 315 mln ton wody, przesunięcie osi Ziemi i energia elektryczna dla 15% Chin. Jakie są blaski i cienie największej hydroelektrowni świata.