Green Bank Telescope (GBT) to największy w pełni sterowalny radioteleskop na świecie. Wyobraź sobie konstrukcję wysoką jak 20-piętrowy budynek, z głównym zwierciadłem wielkości piłkarskiego boiska (100 x 110 metrów). Ta bestia waży 7600 ton.
Co ciekawe, radioteleskop znajduje się w tzw. Narodowej Strefie Radiowej Ciszy – obszarze, gdzie zabronione jest korzystanie z większości urządzeń elektronicznych. Żadnych telefonów komórkowych, Wi-Fi czy mikrofalówek. Mieszkańcy okolicznych terenów żyją jak w latach 50. XX wieku! Dlaczego? Bo nawet sygnał z twojego telefonu byłby dla radioteleskopu jak krzyk podczas koncertu muzyki klasycznej.
Historia – od zimnej wojny do czarnych dziur
Pierwszy radioteleskop w Green Bank powstał w 1958 roku, gdy USA i ZSRR ścigały się w kosmicznym wyścigu. Obecny GBT oddano do użytku w 2000 roku, po tym jak jego poprzednik zawalił się w 1988 roku. Tak, dobrze czytasz – cała konstrukcja po prostu runęła pewnego zimowego poranka!
Budowa obecnego kolosa kosztowała 95 milionów dolarów. Dla porównania – to cena około 30 luksusowych odrzutowców prywatnych. Albo inaczej: wydali na niego mniej więcej tyle, ile kosztuje nakręcenie przeciętnego filmu o superbohaterach.
Technikalia, które zwalają z nóg
GBT to nie jest zwykła satelitarna antena, jaką masz na dachu:
- Czułość: potrafi wykryć sygnał radiowy słabszy niż energia pojedynczego płatka śniegu uderzającego o ziemię
- Precyzja: powierzchnia głównego zwierciadła ma dokładność do 0,3 mm, mimo że składa się z 2004 oddzielnych paneli
- Zakres pracy: odbiera fale radiowe o długości od 3 mm do 1 m (dla porównania – twoje radio FM odbiera tylko wąski zakres około 3 m)
Ciekawostka: zwierciadło teleskopu musi być stale regulowane przez system komputerowy, który kompensuje odkształcenia powodowane przez grawitację, wiatr i zmiany temperatury!
Co tam słychać w kosmosie?
Dzięki GBT naukowcy:
- Odkryli ponad 100 nowych molekuł w przestrzeni kosmicznej
- Badają pulsary (obracające się gwiazdy neutronowe) z precyzją pozwalającą na weryfikację teorii Einsteina
- Poszukują sygnałów inteligentnego życia w programie SETI
- Mapują dystrybucję wodoru w Drodze Mlecznej
W 2015 roku GBT zarejestrował najsilniejszy znany szybki błysk radiowy – sygnał trwający milisekundy, który uwolnił tyle energii, ile Słońce emituje w ciągu 10 000 lat. Pochodzenie tych tajemniczych błysków nadal jest jedną z największych zagadek astronomii.
Przyszłość nasłuchiwania kosmosu
Mimo że Green Bank ma już ponad 20 lat, wciąż przechodzi modernizacje i otrzymuje nowe instrumenty badawcze. To jak stary komputer, który zamiast wyrzucić, ciągle usprawniasz nowymi częściami.
Najciekawsze jest to, że radioteleskop może odebrać sygnały z początków wszechświata, sprzed 13 miliardów lat. To jakbyś mógł usłyszeć pierwszą piosenkę zagraną we wszechświecie!
Więc następnym razem, gdy spojrzysz w niebo, pamiętaj – gdzieś w Zachodniej Wirginii stoi kolos, który słyszy szept gwiazd, których nawet nie widzisz.
Słuchając Wszechświata! Radioteleskop RT-64 od dekad rejestruje sygnały z najdalszych zakątków kosmosu. Dowiedz się, jak działa i co udało się odkryć!