Geneza projektu i kontekst urbanistyczny
Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku, Szanghaj był w przededniu transformacji urbanistycznej na skalę niespotykaną. Dzielnica Pudong, dotychczas peryferyjna i rolnicza, została przeznaczona pod intensywny rozwój komercyjny. W ramach tej polityki urbanizacji zaplanowano budowę trzech superwysokich wieżowców, z których jednym miał być Shanghai World Financial Center (SWFC). Architekt William Pedersen (KPF) zaprojektował budynek jako symboliczną syntezę „Nieba i Ziemi”:- prostopadłościan symbolizujący ziemską solidność,
- okrągły otwór w górnej części, nawiązujący do tradycyjnych chińskich reprezentacji Nieba (m.in. motyw „moon gate”).
Recesja jako katalizator zmian konstrukcyjnych
Budowę rozpoczęto w 1995 r., lecz w wyniku azjatyckiego kryzysu finansowego (1997) oraz globalnej recesji (2001), realizację wstrzymano. Wznowienie prac zbiegło się z koniecznością dostosowania projektu do nowych wymogów bezpieczeństwa po wydarzeniach 11 września. W odpowiedzi na zmianę wytycznych oraz żądanie inwestora zwiększenia wysokości (podyktowane zarówno względami prestiżowymi, jak i chęcią maksymalizacji powierzchni komercyjnej w najwyższych kondygnacjach), inżynier konstrukcji Leslie Robertson przeprojektował system nośny:- zastosowano system kratownic z dźwiężarami poprzecznymi (outrigger trusses),
- zmniejszono masę ścian żelbetowych,
- zoptymalizowano rozkład stali konstrukcyjnej, co umożliwiło podwyższenie budynku przy zachowaniu istniejuących fundamentów i redukcji masy o około 10%.
Parametry techniczne SWFC
Wysokość całkowita: 492 m
Wysokość dachu: 487,4 m (mierzone do najwyższego stałego elementu konstrukcyjnego; według CTBUH to wysokość architektoniczna, bez iglic)
Wysokość najwyższej kondygnacji użytkowej: ok. 474 m
Liczba kondygnacji: 101 nadziemnych + 3 podziemne
Powierzchnia całkowita: ok. 381 600 m²
Liczba wind: 91 (rozlokowane w trzech strefach wysokościowych, z windami ekspresowymi, serwisowymi i hotelowymi, co umożliwia sprawną obsługę ponad 100 pięter przy minimalizacji czasu oczekiwania)
System konstrukcyjny: stalowo-żelbetowy z układem outrigger truss
Głębokość fundamentów: do 80 m (pale wiercone)
Odporność ogniowa konstrukcji: do 3 godzin (konstrukcja nie zawali się pod wpływem wysokiej temperatury przez minimum 3 godziny)
Architektura: Kohn Pedersen Fox (KPF)
Inżynieria strukturalna: Leslie E. Robertson Associates (LERA)
Inwestor: Mori Building Co. (Japonia)
Zrównoważony rozwój i technologie proekologiczne
Shanghai World Financial Center to nie tylko osiągnięcie inżynierii wysokościowej, lecz również obiekt wyróżniony międzynarodowym certyfikatem ekologicznym LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), lecz także przykład zaawansowanych rozwiązań proekologicznych zastosowanych w budownictwie komercyjnym:
Wysokowytrzymała stal Histar: zastosowanie tej stali pozwoliło na redukcję zużycia CO₂ o 32% w belkach i 19% w kolumnach w porównaniu z tradycyjnymi materiałami.
System klimatyzacji VAV (Variable Air Volume): umożliwia on regulację przepływu powietrza w zależności od zapotrzebowania, co przekłada się na oszczędność energii na poziomie 30% względem klasycznych systemów.
Fasada typu kasetowego: około 10 000 modułowych paneli szklanych zostało zaprojektowanych z myślą o łatwym montażu i zwiększonej efektywności energetycznej.
Zarządzanie wodą i zasobami: w budynku wdrożono systemy recyklingu wody szarej oraz sterowane komputerowo oświetlenie LED, co redukuje zużycie energii w częściach wspólnych.
Dzięki tym rozwiązaniom SWFC wpisuje się w globalny trend projektowania wieżowców w duchu zrównoważonego rozwoju.
Incydenty i ciekawostki eksploatacyjne
W trakcie budowy wieżowca doszło do kilku incydentów, z których najgłośniejszy miał miejsce 14 sierpnia 2007 roku, gdy wybuchł pożar na 40. piętrze. Ogień został szybko opanowany, a dzięki zastosowanym systemom bezpieczeństwa (w tym izolowanym pionom przeciwpożarowym i automatycznym zraszaczom) nie odnotowano ofiar ani większych szkód konstrukcyjnych.
Obiekt przez kilka lat mieścił najwyżej położony hotel świata — Park Hyatt Shanghai, zajmujący kondygnacje od 79. do 93. Na szczycie budynku znajduje się również popularny punkt widokowy, umożliwiający obserwację panoramy Szanghaju z wysokości niemal 480 metrów.
Konflikt symboliczny: kształt a pamięć historyczna
Z pozoru neutralny detal architektoniczny — okrągły otwór — wzbudził w Chinach silne kontrowersje. Zinterpretowany przez opinię publiczną jako nawiązanie do japońskiej flagi („czerwone słońce na białym tle”), uruchomił on lawinę krytyki, podsycaną przez media i Internet.
Pedersen, próbując zażegnać kryzys, zaproponował dodanie mostka przecinającego otwór. Ostatecznie jednak, pod naciskiem władz Szanghaju i inwestora, w 2005 r. zmieniono geometrię otworu z koła na kwadrat.
Oficjalnym uzasadnieniem było dostosowanie układu funkcjonalnego najwyższych kondygnacji (m.in. hotelowych), lecz kluczowym czynnikiem pozostawała recepcja społeczno-kulturowa formy.
SWFC jako obiekt ikoniczny i krytyka funkcjonalna
Oddany do użytku w 2008 r., budynek o wysokości 492 metrów, którego budowa rozpoczęła się w 1995 roku, był efektem trwającego 13 lat procesu projektowania, przerw i modyfikacji konstrukcyjnych uzyskał status najwyższego pod względem wysokości dachu, choć bez iglicy, co uniemożliwiło zdobycie tytułu najwyższego budynku świata (utrzymanego przez Taipei 101).
Elementy wyróżniające SWFC:
innowacyjna konstrukcja nośna z redukcją masy,
przestrzenie biurowe klasy A oraz luksusowy hotel,
obserwatorium z panoramicznym widokiem na Szanghaj,
forma przypominająca otwieracz do butelek (ang. „bottle opener”), co przylgnęło jako nieformalna nazwa.
Wieża SWFC, wraz z Jin Mao Tower i Shanghai Tower, tworzy najgęstsze na świecie skupisko superwysokich struktur („supertall cluster”).
Znaczenie i wnioski dla współczesnej architektury
Przypadek SWFC ukazuje, że architektura jako narzędzie ekspresji narodowej ambicji nie funkcjonuje w pustce. Każdy element formalny podlega interpretacjom wynikającym z kontekstu kulturowego, historycznego i geopolitycznego. SWFC to studium kompromisu między:
efektywnością strukturalną,
presją inwestorską i medialną,
oraz recepcją społeczną.
Jak zauważył sam William Pedersen, główny projektant SWFC z biura KPF: „Mam nadzieję, że ludzie zrozumieją, dlaczego ten budynek wygląda tak, jak wygląda”. Forma SWFC jest nie tylko rezultatem procesu projektowego, lecz i odpowiedzią na dynamiczny dialog pomiędzy architekturą a społeczeństwem.
💬 A Ty Jakie inne przykłady ingerencji kulturowej w architekturę znasz? Podziel się w komentarzu!
-
Zapora Solina to inżynieryjny gigant PRL-u: 82 metry wysokości, 472 mln m³ spiętrzonej wody i elektrownia o mocy 200 MW. Zobacz, jak ta budowla zmieniła Bieszczady i wciąż zasila południe Polski.