Bayraktar Kızılelma to nowy turecki bezzałogowy bojowy statek powietrzny (UCAV) o cechach stealth i zdolności operowania z lotniskowców, opracowywany przez firmę Baykar. Nazwa Kızılelma (pol. Czerwone Jabłko) nawiązuje do tureckiego mitu symbolizującego ambitny cel do osiągnięcia , co odzwierciedla aspiracje związane z tym programem.
Historia projektu
Prace nad koncepcją odrzutowego bojowego drona rozpoczęły się w Turcji już w 2013 roku. Firma Baykar – korzystając z doświadczeń zdobytych przy dronach Bayraktar TB2 i Akıncı – w lipcu 2021 przedstawiła pierwsze wizualizacje projektu znanego wówczas jako MIUS. W marcu 2022 ogłoszono oficjalną nazwę Kızılelma i zmontowano pierwszy prototyp. Intensywny rozwój sprawił, że 14 grudnia 2022 prototyp odbył dziewiczy lot – wcześniej niż planowano (pierwotnie zakładano 2023).
Dla Baykara ten program był realizacją „12-letniego marzenia” o skonstruowaniu odrzutowego UAV. Kızılelma narodziła się także z potrzeby uniezależnienia Turcji od zachodnich myśliwców – projekt miał częściowo wypełnić lukę po zablokowaniu dostaw F-35 i ograniczeniach w modernizacji F-16, a także zmniejszyć udział importowanych komponentów w tureckich dronach bojowych.
Produkcja i koszty
Projekt Bayraktar Kızılelma realizuje firma Baykar. Dotąd zbudowano trzy prototypy tego drona przeznaczone do testów. Pod koniec 2024 ogłoszono rozpoczęcie produkcji małoseryjnej – Baykar planuje wytworzyć ponad 10 egzemplarzy do 2026 roku.
Szacuje się, że jednostkowy koszt Kızılelmy wynosi około 30 mln euro, a więc porównywalnie z ceną amerykańskiego MQ-9 Reaper. Jest to kwota znacznie niższa niż nowoczesne myśliwce załogowe, co potencjalnie czyni dron opłacalnym rozwiązaniem. Obecne prototypy napędzają ukraińskie silniki AI-25TLT/AI-322F, lecz Baykar inwestuje w opracowanie rodzimego silnika odrzutowego, aby w przyszłości uniezależnić Kızılelmę od zagranicznych dostaw.
Konstrukcja i innowacje
Bayraktar Kızılelma posiada nowoczesny płatowiec w układzie kaczka-delta: z przodu kadłuba umieszczono stery canard, a z tyłu rozciąga się delta-skrzydło z podwójnym usterzeniem pionowym. Taki układ zapewnia wysoką manewrowość, choć stanowi wyzwanie dla obniżenia sygnatury radarowej. Konstrukcja została jednak zoptymalizowana pod kątem stealth – kadłub ma opływowe kształty z minimalną liczbą wystających elementów, wloty powietrza zaprojektowano tak, by zmniejszyć odbicie fal, a część uzbrojenia przenoszona jest w wewnętrznej komorze, co ogranicza echo radarowe.
Dron wyposażono w zaawansowaną awionikę i wielospektralne czujniki. Zastosowano radar z aktywną anteną AESA oraz systemy obserwacyjne (działające w paśmie elektrooptycznym i podczerwieni) wraz z sensorami samoobrony – daje to Kızılelmie świadomość sytuacyjną zbliżoną do samolotów bojowych. Kızılelma potrafi także autonomicznie startować i lądować (nawet na krótkim pokładzie okrętu) oraz wykonywać misje poza zasięgiem wzroku operatora dzięki łączności satelitarnej. Wspomaganie sztuczną inteligencją pozwala jej realizować część zadań samodzielnie podczas lotu.
Najważniejsze cechy techniczne
- Napęd: Turbofan Ivchenko-Progress AI-25TLT (ciąg ok. 17 kN) w prototypach; planowany silnik AI-322F z dopalaczem (ciąg do 44 kN) umożliwi lot z prędkością naddźwiękową .
- Wymiary: Długość ok. 14,7 m, rozpiętość ok. 10 m; maks. masa startowa ok. 6000 kg (udźwig uzbrojenia ~1500 kg).
- Osiągi: Prędkość maks. ~1100 km/h (Mach 0,9); zasięg ~930 km; długotrwałość lotu ~5 godz; pułap operacyjny ~11 km (maks. ~14 km).
- Awionika: Radar AESA oraz czujniki optoelektroniczne i IR (IRST) zintegrowane z systemami samoobrony; łącza LOS/BLOS (także satelitarne) do sterowania dronem; autopilot umożliwiający w pełni autonomiczny start i lądowanie.
- Stealth: Obniżona sygnatura radarowa dzięki opływowej sylwetce i materiałom absorbującym fale; przenoszenie uzbrojenia w komorze wewnętrznej ogranicza odbicie na radarach przeciwnika.
Uzbrojenie
Kızılelma dysponuje łącznie ośmioma punktami podwieszeń uzbrojenia (dwoma wewnątrz kadłuba i sześcioma pod skrzydłami) i może przenosić zróżnicowane środki bojowe. W jego arsenale przewidziano m.in. kierowane pociski powietrze-powietrze krótkiego i średniego zasięgu (Bozdoğan, Gökdoğan), pociski manewrujące dalekiego zasięgu (np. SOM) oraz pociski przeciwokrętowe (Çakır) i przeciwradarowe (Akbaba), a także bomby kierowane różnych wagomiarów (np. zestawy naprowadzające HGK/KGK oraz małogabarytowe bomby MAM). Tak szeroki wachlarz uzbrojenia pozwoli dronowi zwalczać cele powietrzne, lądowe i morskie, czyniąc go prawdziwie wielozadaniową platformą bojową.
Służba operacyjna
Pierwszy lot Bayraktar Kızılelma odbył się w grudniu 2022; od tego czasu trwa intensywna kampania testowa. Do połowy 2023 dron wykonał kilkanaście lotów, sprawdzając m.in. działanie podwozia w locie, stabilność manewrów oraz osiągi na wysokim pułapie (maszyna wzniosła się na ok. 9,5 km). Postępy testów przybliżają program do etapu gotowości operacyjnej.
W 2023 po raz pierwszy zademonstrowano współdziałanie Kızılelmy z załogowym myśliwcem – podczas pokazów Teknofest dron leciał w parze z F-16C, pełniąc rolę lojalnego skrzydłowego. Planowane wprowadzenie systemu do służby to rok 2025. Kızılelma ma trafić zarówno do tureckich sił powietrznych, jak i marynarki wojennej. Na lądzie będzie wspierać lub zastępować samoloty załogowe w misjach uderzeniowych i patrolowych, zaś na morzu operować z pokładu TCG Anadolu jako główny bezzałogowy komponent lotniczy tego okrętu.
Eksport i użytkownicy
Głównym użytkownikiem Bayraktar Kızılelma pozostaną Siły Zbrojne Turcji. Maszyna nie została jeszcze skierowana na eksport, ale budzi zainteresowanie innych krajów. W 2024 roku delegacja Arabii Saudyjskiej zapoznała się z Kızılelmą i podpisała z Baykar list intencyjny dotyczący współpracy przy dronach bojowych. Sukcesy eksportowe wcześniejszych modeli (Bayraktar TB2 sprzedano do 34 państw) ułatwiają promocję Kızılelmy na świecie. Można oczekiwać, że po wejściu drona do służby pojawią się zamówienia eksportowe od stałych odbiorców tureckiego uzbrojenia.
Porównanie z innymi dronami bojowymi
Bayraktar Kızılelma jest jednym z niewielu rozwijanych na świecie odrzutowych dronów bojowych. Podobne koncepcje powstają m.in. w Rosji (S-70 Okhotnik), w USA (XQ-58A Valkyrie, MQ-20 Avenger) oraz w Australii (MQ-28 Ghost Bat). Na tym tle turecka konstrukcja wyróżnia się zdolnością operowania z okrętu lotniczego oraz planowaną prędkością naddźwiękową, co czyni ją wyjątkową w swojej klasie.
Najważniejsze modernizacje
Plan rozwojowy przewiduje kilka wersji Kızılelmy. Wariant podstawowy Kızılelma-A jest poddźwiękowy, natomiast Kızılelma-B ma otrzymać silnik z dopalaczem (AI-322F) umożliwiający przekroczenie prędkości dźwięku, zaś dwusilnikowa Kızılelma-C zapewni jeszcze większy ciąg i udźwig. We wrześniu 2024 oblatano trzeci prototyp – wyposażony w dopalacz i ulepszoną aerodynamikę oraz awionikę – który posłuży jako wzorzec wersji seryjnej. Baykar równolegle rozwija własny silnik odrzutowy, aby w kolejnych latach zastąpić jednostki ukraińskie rodzimą konstrukcją napędową.
Znaczenie dla sił powietrznych
Wdrożenie Bayraktar Kızılelma w siłach zbrojnych znacznie wzmocni potencjał bojowy Turcji. Dron ten pozwoli wykonywać misje uderzeniowe i rozpoznawcze nad silnie bronionym terytorium bez narażania życia pilotów, a także zwiększy możliwości projekcji siły (np. dzięki operowaniu z pokładu TCG Anadolu). Program ten wpisuje się w szerszy trend – Baykar przewiduje, że w ciągu kilkudziesięciu lat drony bojowe mogą całkowicie zastąpić tradycyjne myśliwce załogowe. Sukces Kızılelmy umocni też pozycję Turcji jako czołowego producenta i eksportera nowoczesnego uzbrojenia, zwiększając jej niezależność strategiczną.
3 unikalne ciekawostki o Bayraktar Kızılelma
- Znaczenie nazwy: Kızılelma znaczy dosłownie „Czerwone Jabłko” i w tureckiej tradycji symbolizuje odległy, wielki cel do zdobycia . Nazwanie tak przełomowego drona podkreśla ambicje Turcji w zakresie najnowocześniejszego lotnictwa – to jak wyznaczenie sobie legendarnego celu do osiągnięcia.
- Formacja z myśliwcem: Podczas pokazów Teknofest 2023 Kızılelma zaprezentowała się w locie wspólnie z myśliwcem F-16C SoloTürk. Był to pierwszy raz, gdy turecki dron bojowy leciał w parze z załogowym odrzutowcem – demonstracja koncepcji, w której bezzałogowy „lojalny skrzydłowy” współpracuje z samolotem załogowym.
- Pierwszy „dronowiec” na świecie: TCG Anadolu – najnowszy okręt desantowy Turcji – ma stać się pierwszym okrętem na świecie pełniącym rolę lotniskowca dla dronów. Początkowo planowany pod samoloty F-35B, został przystosowany do operowania UAV, głównie Bayraktarów TB3 i Kızılelma. Tym samym Turcja będzie pionierem w wykorzystaniu odrzutowych dronów bojowych na morzu.
Interesujące fakty o konstrukcji i projektowaniu
- Układ kaczka-delta: Zastosowanie konfiguracji canard + delta poprawia manewrowość drona kosztem pewnego wzrostu wykrywalności. Projektanci starannie zbalansowali ten kompromis, by Kızılelma pozostała możliwie niewidoczna dla radarów.
- Operacje bez katapulty: Konstrukcja umożliwia operowanie z krótkich pasów – np. pokładu okrętu – bez użycia katapulty. Dzięki mocnemu silnikowi i wytrzymałemu podwoziu dron potrafi samodzielnie startować z krótkiego rozbiegu oraz lądować wykorzystując hamowanie aerodynamiczne.
- Prędkość naddźwiękowa: W przeciwieństwie do większości dronów bojowych, Kızılelma ma osiągać prędkości naddźwiękowe. Planowany wariant z dopalaczem pozwoli przekroczyć barierę dźwięku (Mach 1), czyniąc ten system jednym z pierwszych tak szybkich UAV na świecie.
Końcowe podsumowanie
Bayraktar Kızılelma jest kulminacją dotychczasowych osiągnięć Turcji w dziedzinie dronów i zarazem krokiem milowym ku nowej erze lotnictwa bojowego. Łącząc cechy myśliwca piątej generacji (stealth, zaawansowane czujniki) z platformą bezzałogową, Kızılelma może stać się punktem zwrotnym w sposobie prowadzenia działań powietrznych. Jeśli projekt zostanie pomyślnie wdrożony, tureckie siły zbrojne zyskają unikatową przewagę, a sam dron stanie się symbolem rosnącej roli bezzałogowych systemów bojowych na współczesnym polu walki.
-
MQ-20 Avenger, znany wcześniej jako Predator C, to zaawansowany dron bojowy stealth opracowany przez amerykańską firmę General Atomics. Zaprojektowany jako odpowiedź na rosnące potrzeby nowoczesnego pola walki, łączy w sobie …