W sercu Alp Berneńskich, ponad chmurami, gdzie tlen staje się luksusem, a wiatr potrafi urwać czapkę z głowy, wznosi się Obserwatorium Sphinx. Położone na zawrotnej wysokości 3,571 metrów n.p.m., to najwyżej położona stacja badawcza w Europie i jedno z najbardziej spektakularnych osiągnięć inżynierii lądowej XX wieku.
Lokalizacja Obserwatorium Sphinx
Obserwatorium zostało usytuowane w jednym z nielicznych miejsc na Ziemi, które umożliwia prowadzenie badań nad promieniowaniem podczerwonym oraz składem atmosfery z minimalnym wpływem aerozoli i pary wodnej. Niska zawartość atmosferyczna H₂O na tej wysokości pozwala na uzyskanie wyjątkowo czystych pomiarów spektroskopowych, co czyni lokalizację niezwykle wartościową dla globalnych sieci stacji pomiarowych.
Struktura została trwale zakotwiczona w litej skale szczytu Sphinx. Budynek wytrzymuje regularne oddziaływania ekstremalnych warunków atmosferycznych, w tym silnych wiatrów, niskich temperatur i dużych różnic ciśnienia.
Lokalizację obiektu można zobaczyć na mapie Google: Sphinx Observatory – Google Maps
Najważniejsze dane w skrócie
- wysokość: 3,571 m n.p.m.,
- długość szybu windowego: 119 m,
- różnica poziomów kolei: 1400 m,
- odwiedzających rocznie: ponad 1 milion,
- średnia temperatura roczna: -7°C,
- rok uruchomienia: 1937.
Budowa Obserwatorium Sphinx
Dojazd do obserwatorium nie był możliwy bez stworzenia całkowicie nowej infrastruktury. W latach 1896–1912 zrealizowano monumentalny projekt – wykucie 7-kilometrowego tunelu przez masywy Eiger, Mönch i Jungfrau. Bez ciężkich maszyn, z użyciem kilofów i materiałów wybuchowych, tysiące robotników drążyło skałę w ekstremalnych warunkach.
Efektem tych wysiłków była kolej Jungfraubahn, która dzięki zastosowaniu systemu zębatego umożliwia bezpieczny przejazd przez strome zbocza. Pokonanie różnicy poziomów wynoszącej około 1400 metrów zajmuje dziś zaledwie 30 minut.
Infrastruktura energetyczna obserwatorium
Podczas projektowania kolei Jungfraubahn zrezygnowano z napędu parowego na rzecz elektrycznego, co wymagało lokalnego źródła energii. W 1906 roku uruchomiono elektrownię wodną w dolinie Lauterbrunnen, a w 1909 roku – jej bardziej wydajny odpowiednik, działający do dziś.
Ten system działa w oparciu o klasyczną zasadę zamiany energii grawitacyjnej wody na energię mechaniczną poprzez turbinę, a następnie elektryczną – co zapewniało stałe zasilanie dla kolei Jungfraubahn i infrastruktury obserwatorium. To rozwiązanie było jednym z pierwszych przykładów wykorzystania odnawialnych źródeł energii w środowisku wysokogórskim.
Ostatni etap drogi na szczyt
Ostatni odcinek drogi do obserwatorium wymagał wykonania szybu windowego o głębokości 119 metrów, przecinającego warstwę wiecznej zmarzliny. Kluczowym wyzwaniem było zapobieżenie rozmarzaniu gruntu, co mogłoby naruszyć stabilność obudowy szybu.
Aby temu zapobiec, zastosowano kontrolowany system chłodzenia, utrzymujący temperaturę górotworu na poziomie -1°C przez cały czas realizacji prac. Pozwoliło to bezpiecznie wykonać proces wiercenia, zbrojenia oraz betonowania obudowy.
W efekcie powstała jedna z najszybszych wind w Europie – pokonująca 108 metrów różnicy poziomów w ciągu 25 sekund.
Sphinx na wielkim ekranie
Obserwatorium Sphinx to nie tylko centrum nauki, ale i popularna lokalizacja filmowa. To właśnie tutaj kręcono sceny do klasycznego filmu o Jamesie Bondzie „W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości” z 1969 roku oraz do thrillera „Eiger Sanction” z Clintem Eastwoodem w roli głównej.
Ponadto, Sphinx pojawia się w licznych filmach dokumentalnych ukazujących unikalne warunki i spektakularne widoki alpejskiego laboratorium.
Nauka i turystyka w jednym
Sphinx to nie tylko laboratorium, ale też atrakcja turystyczna światowego formatu. Na miejscu znajdują się dwa tarasy widokowe, oferujące zapierającą dech panoramę Alp Berneńskich, w tym lodowca Aletsch – najdłuższy i największy lodowiec w Alpach, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Rocznie kompleks odwiedza ponad milion osób, co czyni go jednym z najpopularniejszych celów turystyki wysokogórskiej w Europie. Koszt podróży koleją z Interlaken na stację Jungfraujoch wynosi średnio od 110 do 150 euro w obie strony, w zależności od sezonu i rodzaju biletu.
Pomimo tej ceny, popularność trasy nie słabnie – widok i sama podróż uchodzą za jedne z najbardziej spektakularnych w Alpach.
Wnioski końcowe
Obserwatorium Sphinx to symbol tego, co można osiągnąć, gdy inżynieria spotyka się z ambicją naukową. Budowa tej placówki w trudnodostępnym terenie, z ograniczonymi środkami i w ekstremalnych warunkach, to jedno z najważniejszych dokonań europejskiego budownictwa wysokogórskiego.
🎥 A na koniec? Bonus! Zobacz wideo, przygotowane przez B1M prezentuje kompleksowy przegląd procesów realizacyjnych i infrastrukturalnych towarzyszących budowie obserwatorium Sphinx.
-
Poznaj najbardziej ekstremalne metro świata, które dosłownie przecina budynki, wspina się nad miastem i zjeżdża pod ziemię na 100 metrów. Chongqing pokazuje, jak inżynieria zmienia niemożliwe w codzienność.